354. Schyłek Rzeczpospolitej Obojga Narodów i ludzkie upadki, czyli "Duma i gniew. Upadek" Joanna Jax

Nadszedł czas na trzeci tom cyklu Duma i gniew Joanny Jax. Zapewne pamiętacie moje recenzje poprzednich powieści z tej serii, a jeśli nie, to zerknijcie TU. Znam już trochę tę opowieść i styl autorki, sięgając po tę książkę, wiedziałam już mniej więcej czego się mogę spodziewać. Sprawdźcie sami, czy spełniła moje oczekiwania.

Upadek to kontynuacja zawiłych i skomplikowanych losów Aleksandry i Miłosza na tle trudnej sytuacji Rzeczpospolitej pod koniec XVIII wieku. W poprzednim tomie pojawiły się wątki związane z pierwszą polską konstytucją oraz z rewolucją francuską, tym razem jako tło historii głównych bohaterów mamy wydarzenia z 1794 i 1795 roku – insurekcję kościuszkowską oraz trzeci rozbiór Polski. I tu, podobnie jak w poprzednich książkach, autorka pokazała wiedzę i przygotowanie historyczne, bardzo zręcznie wplatając te dramatyczne okoliczności w równie trudne losy bohaterów. 

W tej powieści ponownie pojawiają się intrygi i polityczne spiski, zdrajcy i patrioci, zrywy narodowe i współpracę z wrogiem. Kolejny raz mamy też wątki miłosne, pełne namiętności i równie dramatyczne, jak we wcześniejszych książkach. Pani Joanna Jax popisała się też lekkim piórem i umiejętnością zbudowania wartkiej, porywającej akcji. Śledzenie wyjątkowo pełnych napięcia i tragicznych wydarzeń losów bohaterów zapewnia czytelnikowi cały rollercoaster emocji. A szczególny klimat opowieści związany z epoką, w jakiej się rozgrywa, tylko ubarwia lekturę. 

Podobały mi się kreacje większości postaci, nawet tych negatywnych. Autorce udali się zwłaszcza bohaterowie męscy, w większości niejednoznaczni, również popełniający błędy, ale zdecydowanie nie bezmyślni. Antagoniści mogliby być tu trochę bardziej subtelni, ale ogólnie można uwierzyć w ich motywacje. W tym tomie też doceniłam Konstancję, której oczywiście nie polubiłam (i zdecydowanie nie rozumiałam), ale ona była postacią wielowarstwową i zdecydowanie bardziej rozgarniętą niż Aleksandra. 

Żeby jednak nie było zbyt kolorowo, to znowu mam zastrzeżenia co do głównej bohaterki, która bywa kilka razy nazwana rozsądną, chociaż wszystko, co robiła i mówiła przeczy tej opinii. Aleksandra jest impulsywna, histeryczna, bezmyślna i po prostu głupiutka. I na dodatek jej ignorancja i brawura zamiast stopniowo zmieniać się w dojrzałość stają się jeszcze bardziej jaskrawe. Po tylu życiowych doświadczeniach powinna nabyć choć trochę rozsądku, tymczasem ona wciąż najpierw działa, a potem myśli, a na końcu lamentuje. Och, jak mnie denerwowała ta postać! Zdaję sobie sprawę, że gdyby nie jej pewne działania, to akcja nie posuwałaby się do przodu, ale zarazem nie rozumiem, czemu inni bohaterowie tak ją idealizują, przymykając oczy na wiele wad tej postaci…

Mam też wrażenie, że budując tę opowieść, autorka trochę przeszarżowała i za bardzo skomplikowała losy postaci, przez co całość okazała się wyjątkowo melodramatyczna. Widoczne jest to zwłaszcza w drugiej połowie książki, gdzie trudne wybory i sytuacje bez wyjścia, jakie stają przed bohaterami są jeszcze podbite dramatyczną sytuacją Rzeczypospolitej, rozrywanej powoli przez państwa ościenne, pogrążonej w chaosie. A już zakończenie stanowi kropkę nad i w tych tragicznych zdarzeniach dotykających wszystkich, a dodatkowo zawiera ono niejako zapowiedź kontynuacji.

Upadek to dobra, choć stanowczo niepozbawiona wad opowieść, całkiem zgrabny ciąg dalszy opowieści rozpoczętej w pierwszym tomie serii Duma i gniew. Jestem pełna uznania zwłaszcza dla tego, jak pani Jax przygotowała i opisała tło historyczne dla tej i poprzednich powieści, jak ciekawie połączyła z nim losy postaci. Podobał mi się dynamizm akcji, doceniam większość postaci, a i ta książka okazała się po prostu porywającą lekturą i zdecydowanie nie pozostawiła mnie obojętną. Mimo irytującej głównej bohaterki i zbytniej melodramatyczności, myślę, że mogę polecić ją i poprzednie tomy serii. Myślę, że fani powieści obyczajowo-historycznych znajdą w tej powieści coś dla siebie.

tytuł: Duma i gniew. Upadek
seria: Duma i gniew, tom 3
autor: Joanna Jax
data wydania: 29 października 2025 r.
wydawca: Skarpa Warszawska
liczba stron: 336
kategoria: powieść historyczna/powieść obyczajowa

Recenzja we współpracy z Wydawnictwem.