177. Wichrowe wzgórza przy plebanii w Haworth, czyli o moich ostatnich lekturach związanych z siostrami Brontë

Jeśli zaglądacie tu od czasu do czasu to wiecie, że jestem fanką Jane Austen i klasyki literatury. Mało jednak mówiłam o tym, że w tej lubianej przeze mnie klasyce mieszczą się również powieści sióstr Brontë. Moją ulubioną książką z twórczości tych niezwykłych pisarek jest "Jane Eyre" (albo "Dziwne losy Jane Eyre", zależy od tłumaczenia ;)), chętnie sięgam jednak i po pozostałe historie, które wyszły spod ich piór. 

Ostatnimi czasy miałam okazję kolejny raz przeczytać "Wichrowe wzgórza" Emily Brontë, w nowym wydaniu od Wydawnictwa MG i całkiem świeżym tłumaczeniu pana Piotra Grzesika. Nie będę pisać o czym jest ta książka, bo zapewne większość z Was ją zna, albo przynajmniej o niej słyszała/oglądała adaptację. Napiszę tylko kilka słów o tym, jak odebrałam tę historię po tym ponownym przeczytaniu, a także co myślę o tym dość kontrowersyjnym tłumaczeniu. 

tytuł: "Wichrowe wzgórza" 

tytuł oryginału: "Wuthering Heights" 

autor: Emily Brontë 

tłumaczenie: Piotr Grzesik 

data pierwszego wydania: grudzień 1847

data polskiego wydania: 14 kwietnia 2021 r. (to, które czytałam)

wydawca: Wydawnictwo MG 

liczba stron: 448

kategoria: literatura obyczajowa/klasyka literatury

uwagi:

*ciekawa płócienna okladka

*tłumaczenie Piotra Grzesika

Przede wszystkim, pierwszy raz czytałam "Wichrowe wzgórza" jako podlotek, miałam może z 17 lat. Zafascynował mnie wtedy szczególny klimat angielskich wrzosowisk, bardzo mroczna postać Heathcliffa, nie wczytałam się jednak w tę historię tak, jak trzeba. Przeczytałam ją byle szybko, byle tylko dowiedzieć się co było dalej i jak się skończyła ta nieźle pokręcona opowieść o miłości, nienawiści i zemście. Nie zwróciłam wtedy uwagi na niezwykłą melodyjność języka, na fascynujących bohaterów czy na wielką i niezwykłą wyobraźnię autorki.

Kolejne powroty do tej książki upewniały mnie w geniuszu skromnej panny z angielskiej prowincji. Emily Brontë, córka pastora, dziewczyna, która właściwie prawie nie opuszczała kamiennej plebanii w Haworth potrafiła zbudować historię tak wielowątkową, przepełnioną tyloma emocjami, mroczną, nieco niepokojącą, porywającą i zaskakującą. Ona, która nie znała za bardzo "prawdziwego życia", powołała do życia taką postać jak Heathcliff - mężczyzna niebezpieczny, tajemniczy, dziki, skomplikowany, pełen grozy, ale zarazem przepełniony namiętnościami i żądzą zemsty. Ona tez umiała stworzyć postać Cathy, jedną z nielicznych głównych bohaterek, których się nie lubi (albo przynajmniej tylko ja nie lubię), a które jednak się rozumie.

Pozostałe postacie stworzona przez pannę Brontë również zachwycają naturalnością, dopracowaniem i wiarygodnością, a zwłaszcza karykaturalny Joseph, który zadręcza wszystkich naokoło swoją fałszywą, przesadną, sztuczną pobożnością czy dobrotliwa, prosta nieco Nelly, która jest tu narratorką, snującą tę trudną, zagmatwaną, nieszczęśliwą opowieść. Nie sposób jeszcze opowiedzieć trochę o ogólnym klimacie książki - ciężkim, gotyckim, niejednoznacznym. Tło fabuły i jej miejsce akcji, nadają jej szczególnej atmosfery, zwłaszcza tytułowe wichrowe wzgórza i wrzosowiska, które dodają klimatu tajemnicy i grozy, ale dają też posmak wolności, nie tylko głównym bohaterom, ale i czytelnikom. Z kolei dwie stare posiadłości, które goszczą główne i poboczne postacie to miejsca wyjątkowo ciekawe, pokazujące wzloty i upadki możnych rodzin, takiego uświęconego porządku społecznego. 

Jeszcze kilka słów w kwestii tłumaczenia - widziałam w Internecie, że budzi ono pewne kontrowersje, co akurat rozumiem, muszę jednak przyznać, że mnie ta dosłowność przekładu i zachowanie oryginalnych nazw własnych nawet pasowała. Zabrakło mi może nieco poetyckości, czy staranności, gładkości tego starszego tłumaczenia, ale uważam, że oba mają swój urok i wartość. Swoją drogą, bardzo mnie drażni kiedy tłumacze na siłę spolszczają toponimy i antroponimy, czasami takie, które właściwie nie są do końca przetłumaczalne na nasz język, co często się zdarza przy starszych przekładach, dlatego tym pozostawieniem oryginalnych nazw własnych pan Grzesik mnie zdecydowanie kupił. Myślę jednak, że gdyby połączyć te oba tłumaczenia "Wichrowych wzgórz" - dosłowność i zachowanie oryginalnych nazw plus poetyckość i lekkość języka, to powstałby przekład idealny.

Po raz kolejny sprawdziło się moje przekonanie, że powrót do znanej i lubianej książki może zapewnić sporo emocji, czasem nawet więcej niż pierwsza lektura. Bardzo miło spędziłam czas z tą książką, zobaczyłam w niej nową wartość i na pewno będę do niej jeszcze wracać. Nieco więcej o swoich odczuciach co do "Wichrowych wzgórz" napisałam na Bookhunter.pl, jak macie chęć to zerknijcie TU.

***

tytuł: "Na plebanii w Haworth"

autor: Anna Przedpełska-Trzeciakowska 

data wydania: 24 marca 2021 r.

data pierwszego wydania: 1990 

wydawca: Wydawnictwo MG 

liczba stron: 640

kategoria: biografie

uwagi:

*to kolejne wydanie tej książki, pierwsze ukazało się nakładem wydawnictwa Czytelnik w 1990 roku, z bardzo ciekawą okładką, kolejne wydały Świat Książki oraz Prószyński i Ska

*autorka była również tłumaczką 
 

Drugą książką w klimatach Brontë, którą miałam okazję ostatnio przeczytać jest "Na plebanii w Haworth", również w nowym wydaniu od MG. Jest to przygotowana z niezwykłą dbałością o szczegóły, przebogata w treść, pełna życia i ciekawostek, barwna opowieść o słynnych pisarkach, siostrach: Charlotte, Emily i Anne Brontë, ale też o ich rodzinie (bracie i ojcu), o pochodzeniu, a także o miejscu bliskiemu ich sercom - starej, kamiennej plebanii znajdującej się przy wrzosowiskach w malowniczej, choć może nieco zapomnianej miejscowości Haworth. 

Podziwiam przygotowanie tej publikacji pod względem źródłowym, autorka naprawdę poświęciła jej sporo pracy, co widać choćby po ogromie materiałów źródłowych z jakich korzystała - nie tylko z innych opracowań, czy to współczesnych autorkom (Elizabeth Gaskell), czy współczesnych nam, ale też z listów sióstr Brontë, z ich juweniliów, mniej znanej twórczości, fotografii i rycin z epoki, a także ze spisanych relacji osób, które znały te niezwykłe pisarki.

Autorka starała się zrekonstruować całą historię życia tych trzech sióstr, a także próbowała powiązać niektóre wątki z ich życia z historiami, które opowiadały w swoich książkach. Oparła je co prawda nie tylko na własnych przypuszczeniach, ale też na bardzo bogatych, jak na postacie żyjące prawie 200 lat temu, materiałach źródłowych. Niektórych rzeczy można się samemu domyślić, choćby tego, że słynne wrzosowiska z "Wichrowych wzgórz" nie wzięły się znikąd, że mają swój pierwowzór w okolicach Haworth, jednakże nie spodziewałam się, że każda z tych trzech pisarek przemyciła w swojej twórczości tak wiele własnych doświadczeń. Chociaż dzieci pastora miały przebogatą wyobraźnię, co udowadnia autorka przytaczając ich juwenilia, to bardzo często pisały o tym, co znały. 

W odróżnieniu od innych biografii jakie miałam okazję przeczytać, książka ta napisana jest w stylu lekkim i bezpretensjonalnym, bez niepotrzebnego, pompatycznego słownictwa, a także, co najlepsze, bez chaosu narracyjnego, na który często cierpią tego typu publikacje. Opowieść snuta przez autorkę jest z grubsza chronologiczna, ale daty i różne nazwiska nie przytłaczają swoim natężeniem w tekście. 

Jedyną rzeczą, która mnie drażniła w tej książce było to, że autorka usilnie starała się spolszczyć imiona postaci, o których opowiada. Wspomniałam już wyżej, że wolę jak toponimy i antroponimy są zachowane w wersji oryginalnej. Tu więc denerwowało mnie, że siostry Brontë są przedstawiane jako Anna, Emilia i Charlota (dlaczego nie Karolina, skoro tak lecimy po polsku?! ;)), a inna znana pisarka, autorka biografii najstarszej siostry, jest tu Elżbietą Gaskell. Poza wspomnianym małym źródłem irytacji nie znajduję jednak w tej obszernej i bogatej w szczegóły książce niczego, co by mogłoby zostać przeze mnie skrytykowane. Więcej o tej publikacji napisałam na Bookhunter.pl, zainteresowanych zapraszam TU.

Bardzo Wam polecam obie te książki, druga pomoże trochę zrozumieć pierwszą i ogólnie przybliży postacie sióstr Brontë, z kolei pierwsza zapewni Wam nie tylko emocje i ciekawą rozrywkę, ale pozwoli delektować się ciekawym światem, słowem i klimatem. 

Za możliwość przeniesienia się na angielską prowincję pierwszej połowy XIX wieku dziękuję Wydawnictwu MG oraz Bookhunter.pl. 

*****

Mam nadzieję, że Was nie zanudziłam tym długim wpisem. 

Znacie którąś z tych dwóch książek? A może macie je w planach?