87. Książka w książce, część 1

Na pewno większość z Was zna Ervishę z bloga "Magiczny kociołek. Kultura i kuchnia". Przy okazji komentowania jednego z jej wpisów, dotyczącego gry planszowej Dixit, wpadłam na pomysł napisania wspólnie wpisu o książkach w książkach. Ervisha pochwyciła ten pomysł i tak powstał ta krótka notka. Jest ona niejako wprowadzeniem w tematykę, jeżeli Wam się spodoba, to ja spróbuję tu na blogu zrobić taki cykl pt. "Książka w książce"... Zapraszamy do czytania i komentowania :)

Był kiedyś na stronie Niestatystyczny.pl artykuł na podobny temat, był on jednak dość krótki, omawiał 12 powieści, w których książki pełnią ważną rolę, a nawet są niejako ważnymi bohaterami. Wymieniał on, między innymi “Cień wiatru”, chyba najbardziej popularną powieść tego typu, ale też “Imię róży”, czy “451° Fahrenheita. Nie chcemy się więc powtarzać, nie będziemy wspominać o tych publikacjach, pójdziemy za to niejako o krok dalej, a mianowicie skupimy się na tym co czytają książkowi bohaterowie ;). 

Na pierwszy ogień chyba najbardziej znana i najbardziej zaczytana poznańska rodzina - Borejkowie, bohaterowie "Jeżycjady", czyli serii 22 (a za jakiś czas nawet 23) powieści dla młodzieży autorstwa Małgorzaty Musierowicz. Wśród lektur naszych bohaterów znajdziemy zarówno książki klasyczne, po które sięga chyba większość rodziny, np. twórczość Seneki, “Uczta” Platona, czy "Fizjognomika" Arystotelesa jak też literatura bardziej popularna, jak “Krystyna, córka Lavransa” Sigrid Undset. Córki Borejków, podobnie jak wiele dziewcząt na całym świecie, zaczytywały się również w książkach Jane Austen i sióstr Bronte (Ida w “Idzie sierpniowej” czytała na przykład “Jane Eyre”). Lektury Borejków mówią wiele o nich samych, ale też o zapatrywaniach autorki, bowiem np. Mila Borejko musi ukrywać się przed mężem z serią kryminałów pt. “Kroniki brata Cadfaela”, żeby nie usłyszeć od niego wyrzutów i słów zniesmaczenia jej wyborem czytelniczym…

W ogóle ciekawe jest, że rzadko w tej rodzinie spotkamy osoby czytające nowości wydawnicze, jakby wiedza i zainteresowania autorki były jedynie skupione na klasykach, czy ogólnie książkach starszych. Z tego co pamiętam, raz pojawia się taki obrazek, że Gabrysia i jej drugi mąż, Grzegorz, leżą sobie na łóżku i czytają tę samą książkę - nowość, którą kupili w dwóch egzemplarzach, żeby się nie kłócić kto pierwszy ją przeczyta… Nawet młodsze pokolenie, jeśli już widzimy je z książką, to raczej z czymś niekoniecznie nowym, jak np. Laura czytająca “Trzech muszkieterów”, “Małe kobietki”, czy wspomnianego wyżej Senekę, albo mały Ignaś, który nie może się oderwać od powieści o Sherlocku Holmesie. 

W tej jakże rozwiniętej serii książkowej, czytelnikami są nie tylko członkowie rodu Borejków, ale ich znajomi i powinowaci, np. Roma, przyjaciółka Patrycji Borejko, zaczytuje się w “Toksycznych rodzicach” - swoją drogą to ma stanowić chyba taki element nieco komiczny, bo tak się składa, że czyta tę książkę przy rodzicach i przewraca oczami, albo zezuje w ich stronę, pokazując, że oni pasują do opisanych w publikacji przypadków. Brata Romy, Tomka, interesuje z kolei Bliski Wschód i czyta on książki z tego zakresu. A na przykład Arabella, córka Robrojka, sięga z kolei po “Piękną i bestię”, która niejako jest odzwierciedleniem jej pierwszego zauroczenia. I to tylko niektóre przypadki. Książek w “Jeżycjadzie” jest więc sporo, bo i sama autorka jest zaczytaną osobą, pisała nawet książkowe felietony, które zostały wydane jako “Frywolitki”.

Pozostając w popularnych seriach dla młodzieży, nie sposób nie wspomnieć o młodej czarownicy, która również jest zapalonym czytelnikiem. Ponieważ jest jeszcze uczennicą, to czyta raczej książki naukowe, ale zdarza jej się sięgać także po inną literaturę. O kogo chodzi? O Hermionę Granger, jedną z bohaterek serii o przygodach Harrego Pottera. W całej serii możemy wielokrotnie spotkać się z momentami, kiedy biegnie ona do biblioteki, żeby coś sprawdzić, albo kiedy czyta jakąś książkę. Ogólnie rzecz biorąc, są to magiczne tytuły, nieznane nam mugolom, ale w ostatnim tomie, kiedy Hermiona otrzymuje w spadku książkę “Baśnie barda Beedle’a”, są wspomniane bajki, które poznała w dzieciństwie, m.in. “Kopciuszek”.

A jeśli zaś mówimy o osobach czytających baśnie i książki dla dzieci, to warto tu wspomnieć o powieści “Magiczna biblioteka Bibi Bokken” Jostein Gaarder, Klaus Hagerup, w której pojawiają się takie tytuły jak “Kubuś Puchatek” czy seria książek “8+2” Vestly Anne Catch. Bohaterowie, którzy są dziećmi często wspominają pierwszą z wymienionych książek, ale nie brakuje również wzmianki o drugiej, a szczególnie o wartościach jakie ze sobą niosą, czyli przyjaźń, miłość. W przypadku serii “8+2” zwracają również uwagę na również spokojne, zwyczajne życie, za którym wielu ludzi tęskni i którego potrzebuje, a także spokój i sielskość - zwyczajność bez presji i nerwów, prostota, która ma swój urok, czar i magię. Jednak to tylko dwa przykłady - tak naprawdę można rzec, że “Magiczna biblioteka Bibi Bokken” to takie minikompendium pełne nazwisk znanych pisarzy, tytułów książek, poezji, jak również wartościowych cytatów. W książce wyraźnie czuć miłość do literatury oraz magicznego miejsca, jakim jest biblioteka.

Cała seria “Niziołkowie z ulicy Pamiątkowej” Małgorzaty Klunder również wiele mówi o miłości do literatury. Liczy ona cztery tomy i opowiada o rodzinie, która kocha czytać, począwszy od najstarszych jej członków, czyli seniorów, a na dzieciach kończąc. Losy rodziny Niziołków (od lat sześćdziesiątych na XXI wieku kończąc) poznajemy oczami córki głównych bohaterów, a wpleciono w nią sporo faktów historycznych, tytułów literackich, filmowych, cytatów z książek oraz autorów, którzy odegrali jakąś rolę w życiu rodziny. Przez treść przewijają się nie tylko nazwiska klasyków, jak Henryk Sienkiewicz, ale pojawia się również poezja śpiewana Jacka Kaczmarskiego, Bułata Okudżawy i Włodzimierza Wysockiego, proza Waldemara Łysiaka, czy już bardziej współczesne tytuły np. seria "Harry Potter" (mama jednego z bohaterów polemizowała z nauczycielem o walorach tej serii, tym jakie niesie ona ze sobą wartości - usilnie jej broniła), a także "Hobbit" oraz "Władca Pierścieni", który wśród wszystkich domowników jest numerem jeden - to ich ukochana powieść. Niziołkowie rozmawiają nie tylko o książkach, ale również ich autorach i bohaterach literackich, tak jakby oni żyli, a nawet byli członkami ich rodziny. 

Z kolei w znanej noweli, będącej również lekturą szkolną, to jest w “Latarniku” Henryka Sienkiewicza również pojawia się książka. Główny bohater, Skawiński, uczestnik Powstania Listopadowego, po upadku którego wyemigrował z kraju, zaczytuje się w “Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Lektura tej książki jest dla niego niesamowitym i wielkim przeżyciem - dzięki niej zapomina o otaczającym go świecie. Już pierwsze linijki tekstu wzbudzały w nim tęsknotę za ojczyzną, ale równie wzruszenie i dumę z bycia Polakiem. 

Skoro mowa o lekturach szkolnych, to nie sposób też wspomnieć o Ani Shirley, która również była zapaloną czytelniczką. Z jej lektur, które pojawiają się w różnych tomach serii, warto wspomnieć o “Klubie Pickwicka” Charlesa Dickensa, w którym nasza rudowłosa i nieco szalona bohaterka zaczytywała się w tomie “Ania na uniwersytecie” i o którym dyskutowała ze znajomymi. Ponieważ miała ona wyjątkowo bujną wyobraźnię, literatura była dla niej również pretekstem do marzeń, co widoczne jest w pierwszej części jej przygód “Ania z Zielonego Wzgórza”, kiedy pewnego dnia przez takie marzenia omal się nie utopiła… Pamiętacie jak wraz z koleżankami chciała zrobić inscenizację poematu Tennysona pt. “Elaine”? To właśnie wtedy jej łódka zaczęła przeciekać i zatonęła, a ona sama uratowała się wdrapując się na pal od mostu, gdzie znalazł ją Gilbert i uratował. Tak więc czasami trzeba uważać z literaturą ;).

To był tylko taki wstęp w tematykę, jeżeli Wam się spodobał i chcecie więcej, to zapraszam do komentowania, do dzielenia się spostrzeżeniami i ewentualnie innymi tytułami, w których książki pełnią ważną rolę…

Jeszcze raz dziękuję Ervishy za pomoc, za współpracę przy tym tekście i za podsunięcie tytułów do tej serii :).