113. O tym, że magiczne pigułki nie istnieją, a nauka jest nieco bardziej skomplikowana, czyli "Szkodliwa medycyna"

Bardzo lubię sięgać od czasu do czasu po książki "okołomedyczne", więc kiedy usłyszałam o tej pozycji, wiedziałam, że muszę ją przeczytać. Nastawiłam się na lekką, popularnonaukową publikację, która zapewni mi zarówno rozrywkę, jak też i nieco wiedzy. Czy spełniła moje oczekiwania? Zapraszam na krótką opinię.

tytuł: "Szkodliwa medycyna"

tytuł oryginału: "Bad science"

autor: Ben Goldacre

tłumaczenie: Aleksander Wojciechowski

data wydania: 2008 r.

data polskiego wydania: 5. listopada 2019 r.

wydawca: Wydawnictwo Zysk i Ska

liczba stron: 412 stron

kategoria: popularnonaukowe 

uwagi:

*to jest tak naprawdę drugie polskie wydanie tej publikacji, pierwsze pojawiło się w 2011 r. nakładem Wydawnictwa Septem pt. "Lekarze, naukowcy, szarlatani. Od przerażonego pacjenta do świadomego konsumenta" z okropną okładką ;).

*tłumaczenie tytułu, chociaż lepsze niż w tym wyżej wspomnianym wydaniu, wydaje mi się niekoniecznie dobre i dopasowane do treści.

*książka została bardzo dobrze wydana - w twardej, schludnej oprawie z ładną wyklejką, na dobrym papierze.

"Gdybym miał wydrukować sobie na koszulce hasło będące podsumowaniem całej tej książki, brzmiałoby ono: "Myślę, że okaże się, iż jest to trochę bardziej skomplikowane, niż się wydaje"."

W książce "Szkodliwa medycyna" jej autor, pan Goldacre z godnym podziwu zacięciem stara się wykazać wszystkie bzdury medyczne oraz powiązane ze zdrowiem i dobrym samopoczuciem, którymi jesteśmy zewsząd atakowani, aby nas, laików, na nie uczulić i byśmy wiedzieli na co zwracać uwagę. W tej publikacji "dostaje się" szczególnie homeopatom, "trenerom żywienia", firmom farmaceutycznym, wszystkim szukającym spisku przy szczepionkach, a także ogólnie osobom, które wymyślają i propagują teorie co najmniej niezgodne z nauką, a czasem wręcz szkodliwe, jak pewien pan, który twierdzi, że AIDS da się wyleczyć witaminami... Dowiadujemy się jak powinny wyglądać badania naukowe, dlaczego niektóre firmy ukrywają wyniki badań, jak można łatwo oszukać i omamić opinię publiczną szkodliwymi teoriami, czy lekami, albo suplementami diety, które są niewiele lepsze niż placebo.

Jest to jednak książka, którą trudno mi jednoznacznie ocenić. Ma ona swoje "momenty" - bywa interesująca i wciągająca, zawiera również wiele ciekawostek dotyczących badań naukowych, a także różnych modnych diet i terapii. Podziwiam, że autor miał w sobie tyle samozaparcia, żądzy wiedzy i odwagi, że chciał "grzebać" w tym jakże dziwnym środowisku "medycyny alternatywnej", pełnym znachorów i ludzi, którzy sami siebie nazywają specjalistami w zakresie żywienia i zdrowia. Podziwiam również, że miał chęć przeglądać te wszystkie pseudobadania i wypowiedzi różnych osób, demaskując ich kłamstwa, oszustwa, kombinatorstwo i sztuczki związane z reklamą, wytykając tym wszystkim rzekomym specjalistom brak podstawowej wiedzy i różne krętactwa.

Z drugiej jednak strony publikacja ta jako całość nie porywa, nie wciąga, brakuje jej takiej lekkości, płynności i przyjemnego stylu, który by sprawiał, że byłaby przystępna dla kompletnych laików w tematyce medycznej i naukowej. Zamiast tego mam wrażenie, że sposób jej napisania jest nieco kanciasty, można nawet powiedzieć, że toporny. Nie wiem czy to wina tłumaczenia, czy po prostu taki styl ma autor, ale wiem na pewno, że tej publikacji nie czyta się dobrze i bezproblemowo. Częste bezpośrednie zwroty do czytelnika, zbyt mocno rozbudowane zdania, zajmujące czasem kilka linijek, liczne dygresje, nieco chaosu narracyjnego, a momentami niepotrzebna zgryźliwość i złośliwostki powodowały, że niestety wymęczyłam tę publikację i nie czerpałam z niej przyjemności.

"Dlaczego potrzebujemy tych wszystkich sztuczek, tych specjalnych paradygmatów badawczych? Odpowiedź jest prosta: świat jest znacznie bardziej skomplikowany niż te proste historie o pigułkach, od których ludzie czują się lepiej. Jesteśmy ludźmi, jesteśmy irracjonalni, mamy słabości, a władza umysłu nad ciałem przekracza wszelkie nasze wyobrażenie"

Czy jestem zadowolona z lektury? Trudno powiedzieć. Z jednej strony widać, że wiedza autora, podparta logicznymi argumentami i badaniami naukowymi jest bardzo duża i dzięki tej książce dowiedziałam się czegoś tam. Z drugiej jednak, wydaje mi się, że pan Goldacre nie do końca umie przekazać to, co chce powiedzieć oraz używa bardzo nieciekawego stylu. Według opisu z czwartej strony okładki, to książka pełna goryczy i sarkazmu, choć przy tym przezabawna. Cóż, ja bym polemizowała z tym. O ile wprost ocieka złośliwostkami i sarkazmem, a także znajdzie się w niej nieco goryczy, to nie zauważyłam, żeby była zabawna. Nie jest też lekka i przyjemna, żeby czytać ją bardziej rozrywkowo, choć sam autor jest przekonany o tym, że napisał publikację przystępną i zabawną.

Nie podoba mi się również stosunek autora do omawianego tematu, ale też do innych ludzi, w tym do czytelników. Czasami brzmi on jak taki protekcjonalny nauczyciel, który wie wszystko i próbuje oświecać innych, choć zarazem zdaje sobie sprawę, że w sumie nie są oni najmądrzejsi i zapewne nie zorientują się, że media ich okłamują. Innym razem nieskromnie podkreśla swoje zasługi w demaskowaniu wszelkich oszustw medycznych i naukowych, jakimi bywało atakowane brytyjskie społeczeństwo.

Ogólnie rzecz biorąc, trudno mi polecić tę lekturę. Mnie ona nie zachwyciła, nie wciągnęła, nie zmieniła mojego życia. Dowiedziałam się z niej kilku rzeczy, ale nie była na tyle oświecająca, czy niezapomniana, żebym o niej myślała inaczej, niż o męczącej książce, którą czytałam bardzo długo. Wiem jednak, że wielu z Was może być zadowolonych z przeczytania tej publikacji, może niektórym też otworzyć oczy na szkodliwe praktyki różnych pseudoautorytetów z dziedziny zdrowia i stylu życia, więc nie chcę zniechęcać do tej książki.

Za możliwość przeczytania tej publikacji dziękuję Wydawnictwu Zysk i Ska oraz portalowi Bookhunter.pl, gdzie również znajdziecie moją recenzję.